Günümüzde değişen beslenme şekilleri ve farkındalıklar nedeniyle bebeklerimizin de sindirim sistemleri üzerinde bazı değişimler görmekteyiz. Örneğin; kendi klinik deneyimim ile en sık rastladığım durumlardan bir tanesi 1. Aydan 2. Aya geçerken hızlı bir kilo alma evresi ile bebeklerin kolik evrede aileleri telaşa sokmasıdır. Bu durumu genellikle şöyle açıklıyorum; ilk 6 ayda bebeklerin ayda 500 gr almasını beklerken bir bebek genellikle 1 kilogramı geçkin kilo alıyor, yani düşünelim 50 kg bir birey 1 ayda 100 kg’a çıkıyor. Sindirim sistemi haliyle bu değişime adapte olamıyor ve sindirim olaylarında bazı değişimler yaşanıyor. Mesela sindirimin süresi uzuyor, bağırsaklar daha fazla hareketli hale geliyor, bağırsakta bulunan yararlı bakterilerin değişimi gerçekleşiyor, bir takım gaz problemleri yaşanıyor, kakanın tipi, rengi, kıvamı vs. değişiyor olarak açıklayabilirim. Peki korkmalı mıyız? Elbette HAYIR! İnsan fizyolojisi hayatın her döneminde bir aktivite içindedir ve bu aktivitesel dönem bazı semptomlar ile karşımıza çıkacaktır. Bu durum doğal bir süreçtir.
Ailelerin gelişen teknoloji ve bilgiye ulaşmakta yaşadıkları kolaylıklar ile gördüğüm en büyük endişeleri ise İnek Sütü Protein Alerjisi’dir (İSPA).
Bu yazımda sizlere İSPA hakkında bilgi vermek istiyorum.
İSPA nedir?
İSPA genellikle süt çocukluğu (0-2 yaş) döneminde sıkça rastladığımız bir besin alerjisidir ve birçoğu erken çocukluk döneminde kendiliğinden geçer. Bazı çalışmalarda ise düzelmelerin ergenlik dönemine kadar uzadığı dahi gösterilmiştir. Risk faktörleri genel olarak erken doğum, sezaryen ile doğum, ailesel besin alerjileri, gebelik sırasında kullanılan antibiyotikler, 4 aydan önce ek gıdaya başlamak olarak söylenebilir.
Eğer bebeğim İSPA ise ne görürüm?
Son yıllarda sık rastlanmakta olan İSPA’ların ülkemizde görülme oranları %2-4 olarak değişmektedir. Çok erken yaşlarda başlayabilmekle beraber ilerleyen aylarda da karşımıza çıkabilmektedir.
Aileler için temel bir besin olan süt ve süt ürünleridir ve endişe edici bir durumdur; ancak kendiliğinden geçen bir durum olduğu için biz doktorları korkutmaz.
Semptomları çok çeşitlidir. Bazen fark edilemeyecek düzeyde ılımlı semptomlar (erken bebeklik döneminde kanlı, yeşil mukuslu kaka, huzursuzluk, kusma, ciltte döküntü) ile karşımıza çıkarken, kimi zaman hayatı tehdit eden ağır semptomlara (nefes alamama, morarma, şiddetli kusma, şiddetli ishal, bilinç kaybı…vs) uzanan bir çeşitlilik içerir. En yaygın gördüğümüz ise genellikle sağlam sağlıklı, zamanında doğan bebeklerde kakada kan görme ile karşımıza çıkan tipidir. Bu tip sadece anne sütü, sadece mama veya her ikisi ile beslenen bebeklerde görülebilir.
Bebeğim nasıl tanı alır?
Tanı genel olarak bebeğin hikayesi ve fizik muayenesi ile doktor tarafınca konulur. Bunların yanı sıra deri üzerinde yapılan alerji testleri ve kanda bakılan bazı alerjen testleri tanıda yardımcıdır.
İSPA düşünülen bebeklerde eğer anne sütü ile besleniyorsa 1 ay boyunca annenin diyetinden inek sütü içeren gıdalar (yoğurt, peynir, kefir, kurabiye, kek, tereyağı, dondurma, puding, şarküteri ürünleri vb) çıkarılır ve bebeğin semptomları takip edilir. 1 ay sonra inek sütü annenin diyetine tekrar eklenir ve eğer semptomlar tekrar beliriyorsa bu takip tanıda altın standarttır. Bu arada annemizi unutmayalım! Annenin diyetinden inek sütünü çıkarttığımız için mutlaka doktor ve diyetisyen tavsiyesi ile protein, kalsiyum, D vitamini vb içerikli gıdaları da eklemeliyiz.
Bebek eğer sadece mama ile besleniyorsa, İSPA için özel üretilen, bebeğin büyüme gelişmesine etki etmeyen hatta olumlu etkileyen; ancak semptomlarının düzelmesine yardımcı olan özel mamalar ile 1 ay beslenme devam edilerek aynı yöntem izlenir. Bu mamalar elbette doktor tarafınca önerilmediği sürece asla başlanmamalıdır.
Bebeğimin hayatı boyunca devam edecek mi?
Çoğu İSPA’lar 3 yaşından önce vücudun inek sütüne tolerans kazanması ile kendiliğinden gerilemeye başlar. Çalışmalar İSPA tanısı alan bebeklerin %56’sının 1 yaşında, %77’sinin ise 2 yaşında tolerans kazandığını göstermektedir; ancak % 0.5 gibi düşük bir oranda yetişkinlik döneme kadar uzanan durumların olduğunu da belirtmek gerekir.
Korkmalı mıyım?
İSPA ılımlı semptomlar ile gidebileceği gibi bazen bebeğin hayatını tehdit eden semptomlar ile karşımıza çıkabilir. Örneğin; bebeğiniz ani bir solunum sıkıntısı, nefes alamama, boğulma, morarma yaşayabilir. Böyle bir durum gördüğünüzde hızlıca 112 aracılığı ile acil servislere ulaşmanız gerekmektedir.
Keçi sütü içseydim bebeğim İSPA olmaz mıydı?
Keçi sütüne alerji olmaz gibi yanlış gibi algı mevcut; ancak keçi sütü ile inek sütünün yapısı %90-95 oranında birbirine benzer. Yani demek oluyor ki; eğer bir bebeğin inek sütüne alerjisi varsa yine aynı oranda keçi sütüne de alerjisi olacaktır.
İSPA geçene kadar tedavisi nasıl olur? Bu mamalar nedir?
İSPA her besin alerjisinde benimsediğimiz tedavi yöntemi gibi etkeni diyetten çıkararak tedavi edilir. Daha önceden bahsettiğim gibi annenin diyetinden inek sütü içeren gıdaları çıkartarak veya bebek mama ile besleniyorsa özel mamalar eşliğinde tedavi yapılır.
Peki nedir bu mamalar? İSPA mekanizma olarak inek sütünün içerdiği proteinlerin bağışıklık sistemini etkilemesi ile ortaya çıkar. Bu mekanizma temel alınarak üretilen bu mamalar, bilim insanlarının bağışıklık sistemini uyaran bu proteinleri hidrolize ettiği yani elediği ürünlerdir.
Doğru diyet ile bebeğin büyüme ve gelişmesi etkilenmez, aksine doğru tedavi bebeğinizin semptomlarının geçmesini sağlar.
İSPA’nın korkutuculuğunun farkındayız, yönetimi konusunda yanınızdayız. Lütfen bilime ve doktorunuza güvenin!
Unutmayalım! Besin alerjileri insan hayatının her döneminde ortaya çıkabilir, fark edilebilir ve tedavi edilebilir.
Sağlıklı ve mutlu günler dilerim.
Kaynaklar:
Türkiye Ulusal Alerji ve Klinik İmmünoloji Derneği
Cronin, C., Ramesh, Y., De Pieri, C., Velasco, R., & Trujillo, J. (2023). ‘Early Introduction’of Cow’s Milk for Children with IgE-Mediated Cow’s Milk Protein Allergy: A Review of Current and Emerging Approaches for CMPA Management. Nutrients, 15(6), 1397.
Burris AD, Burris J, Järvinen KM. Cow's Milk Protein Allergy in Term and Preterm Infants: Clinical Manifestations, Immunologic Pathophysiology, and Management Strategies. Neoreviews. 2020 Dec;21(12):e795-e808. doi: 10.1542/neo.21-12-e795. PMID: 33262206.
